Poradnik Logopedyczny
Kim jest logopeda?
Logopeda jest terapeutą, który kształtuje prawidłową wymowę, usuwa wady wymowy oraz prowadzi naukę mowy (w przypadku jej braku) u dzieci, młodzieży i dorosłych.
Logopeda:
- konsultuje: pomaga stwierdzić, czy jest problem; podaje możliwe rozwiązania,
- diagnozuje: dokładnie nazywa problem, z jakim zgłasza się klient,
- prowadzi terapię wad wymowy u dzieci, młodzieży i dorosłych;
- wspomaga właściwy rozwój języka polskiego u dzieci dwujęzycznych i wielojęzycznych;
- prowadzi terapię zaburzeń mowy (w przypadku braku mowy lub jej opóźnionego rozwoju);
- prowadzi terapię zaburzeń głosu;
- prowadzi terapię i profilaktykę dysleksji (dysleksja, dysgrafia, dysortografia; dyskalkulia);
- uczy karmić, jeść (żuć) i połykać;
- wspomaga komunikację poprzez dostosowanie metod alternatywnych i wspomagających,
- zajmuje się profilaktyką wad wymowy, m.in. prowadząc grupowe i indywidualne zajęcia logopedyczne i logorytmiczne;
- przeprowadza przesiewowe badania logopedyczne;
W czasie terapii logopeda koryguje nieprawidłową mowę, angażując inne funkcje, niezbędne do rozwoju mowy: ćwiczenia narządów artykulacyjnych, percepcji wzrokowej, percepcji słuchowej, orientacji przestrzennej oraz motorykę dużą i małą. Wprowadza też elementy ćwiczeń ułatwiających naukę czytania i pisania, doskonali rozwój ruchowy i emocjonalny, co ma wpływ na ostateczny efekt, jakim jest sukces!
Jak przebiega prawidłowy rozwój mowy dziecka?
Rozwój mowy rozpoczyna się już podczas życia płodowego, kiedy dziecko odbiera bodźce dźwiękowe z otoczenia i rozpoznaje głos matki. Od pierwszych miesięcy życia noworodek porozumiewa się krzykiem i płaczem.
W drugim i trzecim miesiącu życia dziecko zaczyna głużyć, a więc wydawać dźwięki typu: ga, aga, gha.
W szóstym miesiącu życia dziecko gaworzy, czyli wymawia ciągi sylabowe: ma-ma, ba-ba, ta-ta; w tym okresie doskonali umiejętność rozumienia, reaguje na ton głosu czy własne imię.
W pierwszym roku życia wymawia kilka prostych słów z najbliższego otoczenia.
W drugim roku gwałtownie rozwija się słownik, pojawiają się określenia przedmiotów i postaci, nazwy zwierząt, czynności oraz onomatopeje związane z dźwiękami otoczenia. Pod koniec tego okresu dziecko buduje już pierwsze, krótkie zdania.
W kolejnych latach dziecko rozwija ilość oraz jakość swojego słownika.
Można zauważyć, że poszczególne głoski pojawiają się w następujący sposób:
Trzylatek posługuje się w mowie głoskami: p, b, m, w, f, t, d, ch, ń, k, g, l, ś, ź, ć, dź;
Czterolatek rozszerza zasób głosek o: s, z, c, dz;
Pięciolatek dodatkowo wymawia sz, ż, cz, dż oraz r;
Sześciolatek konstruuje wypowiedzi poprawne gramatycznie z właściwym artykułowaniem wymienionych głosek.
Warto pamiętać jednak o tym, że każde dziecko rozwija się indywidualnie – niektóre dzieci zaczynają wymawiać dźwięki trochę wcześniej, inne trochę później. W razie wątpliwości lub obawy, zawsze warto skonsultować się z logopedą.
Kiedy do logopedy?
Zwykle to rodzic zauważa, że coś w mowie dziecka coś brzmi inaczej. Wady wymowy mogą pojawić się już u dwuletniego malucha, kiedy – na przykład – wsuwa język w trakcie wymowy głosek takich jak t, d, n, l, nie artykułuje głosek dźwięcznych lub zastępuje określoną głoskę inną (np. mówi tot zamiast kot). Innym czynnikiem, na który rodzic powinien zwrócić uwagę, jest opóźniony rozwój mowy – przypadek niemówiącego trzylatka jest alarmujący!
Niepokojące zachowania językowe trzeba zdiagnozować i skorygować jak najszybciej. Im prędzej zgłosimy się do logopedy, tym większe prawdopodobieństwo, że terapia logopedyczna będzie krótkotrwała i skuteczna.
Warto również zaznaczyć, że wady wymowy nie podlegające terapii będą w przyszłości rzutowały nie tylko na jakość wymowy, rozumienia i komunikacji z rówieśnikami, ale wpłyną na problemy z pisaniem oraz zwiększą ryzyko dysleksji w okresie szkolnym. Każdy rodzic chce, żeby jego dziecko było lubiane i żeby osiągnęło sukces, nie zaliczając po drodze problemów z komunikacją.
Jakie są najczęściej spotykane wady wymowy?
Wady wymowy czy zniekształcenie mogą dotyczyć każdej głoski. Wśród tych najczęściej spotykanych można wymienić:
- Seplenienie, czyli zastępowanie głosek szumiących sz, ż, cz, dż syczącymi s, z, c, dz (np. szafa – safa, czapka – capka).
- Seplenienie międzyzębowe – podczas artykulacji głosek syczących s, z, c, dz, język wsuwany jest między zęby.
- Rotacyzm, czyli brak artykulacji głoski r, deformacja lub zastępowaniem tej głoski inną (np. rower – jowej, ryba – lyba).
- Bezdźwięczność (całkowita lub częściowa) – zastępowanie głosek dźwięcznych ich bezdźwięcznymi odpowiednikami (np. woda – fota).
- Artykulacja zmiękczona głosek syczących (np. sanki – sianki, zupa – ziupa)
- Wymowa niedbała spowodowana brakiem otwierania ust przy mówieniu, zaciśnięciem szczęk – powoduje to odbiór mowy niewyraźnej i niezrozumiałej.
Ile czasu trwa terapia logopedyczna?
Trudno określić czas trwania terapii logopedycznej – każde dziecko jest inne a terapia dostosowywana jest indywidualnie do rodzaju i ilości wad wymowy. Czas ten można skrócić, wykonując konsekwentnie ćwiczenia wskazane przez logopedę.
Terapia logopedyczna obejmuje:
- wywołanie głoski w izolacji;
- utrwalanie głoski w sylabach i wyrazach;
- automatyzację w mowie spontanicznej.
Prawidłowa artykulacja w trakcie mowy spontanicznej, a więc podczas zwykłej rozmowy lub zabawy, warunkuje zakończenie terapii.
Kto może uczestniczyć w zajęciach logopedycznych i terapii logopedycznej?
Zajęcia logopedyczne (terapia logopedyczna) to ćwiczenia indywidualnie dostosowywane do potrzeb dzieci, młodzieży lub dorosłego. Ich celem jest terapia zaburzeń mowy i wad wymowy poprzez dobranie odpowiednich ćwiczeń, wywołanie prawidłowo brzmiącej głoski, utrwalenie jej w sylabach i wyrazach oraz automatyzację w mowie codziennej. W zajęciach mogą uczestniczyć rodzice dzieci, aby – ucząc się – mogli prawidłowo utrwalać mowę dziecka w trakcie ćwiczeń domowych.
Zajęcia profilaktyczne są prowadzone w małych grupach i mają na celu zapobieganie pojawianiu się wad wymowy, łagodną korektę oraz utrwalanie prawidłowych wzorców. Wpływają również na jakość mowy dzieci – promują mowę wyraźną i zrozumiałą. Zajęcia takie obejmują gry i zabawy, elementy logorytmiki oraz konwersacji.
Jak można wspierać rozwój mowy dziecka w domu?
Terapia logopedyczna dziecka powinna być kontynuowana przez rodzica w domu. Dotyczy to przede wszystkim:
- gimnastyki narządów artykulacyjnych: języka, warg, podniebienia, policzków;
- utrwalania wywołanej na terapii głoski za pomocą materiału wyrazowo-obrazkowego;
- subtelnej korekty wymowy w trakcie codziennych sytuacji komunikacyjnych;
- swobodnej, lecz nadzorowanej przez rodzica zabawy z wykorzystaniem zasobu wyrazowego z określonymi głoskami.
Poza tym, rodzic może zachęcać dziecko do wzbogacania słownictwa i mówienia poprzez:
- rozmowę;
- czytanie na głos bajek i wierszyków;
- uczenie dziecięcych wyliczanek i rymowanek;
- śpiewanie piosenek.
